Endometrioza je i dalje stručni i znanstveni izazov za savremenu medicinu. Endometrioza se očituje prisustvom ektopičnoga endometrija koji ima histološke osobine normalnog endometrija, uz dokaz ćelijske aktivnosti i razvoja lezija, što se iskazuje stvaranjem priraslica i ometanjem normalnih fizioloških procesa.
Jačina refluksa
Prevalenca u ženskoj populaciji iznosi oko 5 posto. Kod posebnih grupa s izraženim ginekološkim problemima te kod žena podvrgnutih laparaskopskoj sterilizaciji nađena je učestalost oko 20 posto. Kod neplodnih žena je oko 7 puta češća nego u ostaloj reprodukcijskoj populaciji, a najčešće se endometrioza nalazi pri laparaskopiji zbog sindroma zdjelične boli i to do 50 posto.
Uočavanjem promjena u imunološkim zbivanjima kod žena koje boluju od endometrioze, postavljena je i teorija o mogućoj autoimunoj prirodi bolesti.
Osim o jačini, volumenu i učestalosti menstruacijskog refluksa, dolazak endometrijskih ćelija u zdjelicu ovisi i o poremećajima peristaltike maternice koji i u periodu bez menstruacije izbacuju endometrijske ćelije u zdjelicu. Reaktivne karakteristike zdjeličnoga okruženja ovise o strukturalnoj intaktnosti peritoneuma te o lokalnim i općim imunološkim okolnostima.
Ćelije endometrija kod žena s endometriozom značajno su otpornije na apoptozu i imunološki posredovano izlučivanje. U stromi ektopičnoga endometrija dolazi do lokalne aromatizacije androgena u estrogene, promjena u sadržaju proteolitičkih enzima i pojedinih faktora rasta.
Simptomatologija ovisi o smještaju lezije. Iskazuje se različitim simptomima, od kojih su najčešći bol i smetnje reprodukcije.
Zdjelična bol je vodeći simptom endometrioze. Iskazuje se kao sekundarna dismenoreja te dispaurenija. Najtipičniji su klinički znaci nalaz palpabilnih bolnih čvorića u Douglasovu prostoru, u području uterosakralnih ligamenata i rektovaginalnog septuma te bol pri pomicanju maternice, bolna povećana adneksa te fiksacija adneksa i fiksacija maternice u retroverziji.
Detaljan pregled
Ciljana anamneza i pregled spolnih organa nezaobilazan su početak dijagnostičkog postupka. Temeljni je dijagnostički postupak neposredna vizuelizacija endometriotskih lezija laparaskopom.
Ako nije potpuno jasno da je riječ o endometriozi, potrebno je napraviti biopsije sumnjivih lezija i patohistološki dokazati bolest.
Ultrazvuk ima ograničenu vrijednost dodatnog faktora u dijagnostici. Koristan je u dijagnosticiranju oblika, veličine i smještaja endometrioma koji su obično pojačani, centralne ili periferne ehosoničnosti, poput dermoida, hemoragičke ciste ili ciste žutog tijela.
Smetnje pri reprodukciji
Epidemiološki se kod bolesnica od endometrioze javljaju sljedeća reprodukcijska obilježja: raniji nastup menarhe, obilnija produžena krvarenja, kasniji nastup prve trudnoće, kraće dojenje te općenito smanjen reprodukcijski potencijal.
Najjasniji su oni mehaničke prirode s poremećajem tuboovarijskog odnosa, neprohodnošću jajovoda, opstruktivnim priraslicama. Zbog promjena u receptivnosti endometrija i imunoj reaktivnosti dolazi do neuspješne implantacije žutog tijela i ranog spontanog pobačaja.
Opcije liječenja
Preduvjet za medikamentno liječenje je dijagnostička laparaskopija, a u nesigurnim slučajevima i patohistološka dijagnoza. Sličan se učinak postiže monofaznim peroralnim kontraceptivima koji su u dosta širokoj upotrebi zbog dobre podnošljivosti i zbog djelovanja na umanjenje simptoma boli.
Većina hirurških zahvata koji se primjenjuju u liječenju endometrioze može se provesti laparaskopski, a samo dio laparatomijom. Hirurškim liječenjem se postižu trajnije smanjenje proširenosti endometrioze i trajnije smanjenje boli.
Šta je adenomioza
Adenomyosis je miometrijska endometrioza. Obilježava je prisustvo žlijezda i strome endometrija u mišićnom sloju maternice. Uglavnom se javlja kod žena kasne reproduktivne dobi i u perimenopauzi. Nalazimo je kod 20 posto urađenih histerektomija. Smatra se da je povreda sluznice maternice (porođaj, pobačaj, kiretaža) glavni etiološki faktor.
