Кrajem maja ove godine Proceedings of the National Academy of Science objavio je da je pronađena nova vrsta antibiotika koja djeluje na rezistentne sojeve bakterija. Riječ je o vankomicinu koji se koristi isključivo kada druge grupe antibiotika ne daju očekivane rezultate.
Mada mu je upotreba ograničena, neki sojevi su ipak vremenom uspjeli da izgrade rezistenciju, odnosno postanu otporni na njegovo dejstvo.
Nova verzija ovog lijeka trebalo bi da djeluje sa tri različita mehanizma. Кada bi bakterija razvila otpornost na jedan od tri načina djelovanja, ostala dva bi bila fatalna po nju.
Pionir svih antibiotskih lijekova, penicilin, predstavlja jedno od najvećih otkrića svih vremena. Za njegov pronalazak zaslužan je škotski mikrobiolog Aleksandar Fleming (1881-1955). Odrastao je u skromnoj seoskoj porodici. Nakon završene medicine, radi kao venerolog, a 1914. godine učestvuje u Prvom svjetskom ratu radeći u bolnicama na zapadnom frontu u Francuskoj.
Tokom ovog perioda, Fleming uočava da veći broj vojnika umire od infekcije nego od samih povreda. Antiseptici, sredstva za sprječavanje rasta i razmnožavanja bakterija, koji su tada korišteni, uništavali su leukocite brže nego što uništavaju bakterije i nisu djelovali u dubokim ranama olakšavajući nastanak gangrene. Smatra se da je Flemingov prvi veliki doprinos medicini bio uočavanje štetnog dejstva antiseptika na organizam kada se ne upotrebljava pravilno.
Veliki pronalasci ovog naučnika bili su obavijeni velom slučajnosti. U novembru 1921. godine radeći prehlađen jednog dana slučajno je kihnuo u petrijevu šolju, posudu u kojoj se čuvaju kulture bakterija. Pod pretpostavkom da u tjelesnim tečnostima ima ćelije odbrane, ostavio je na posmatranje ovu koloniju. Poslije nekoliko nedjelja uočio je da se bakterijska kultura ”rastopila”.
Ponovivši eksperiment na uzorcima sekreta zdravih kolega dobio je slične rezultate. Enzim koji je pronašao nazvao je lizizim (gr. lisis – rastvaranje).
Nažalost, ovaj enzim je djelovao samo na uski spektar bakterija, ali ne i na izazivače težih oboljenja.
Nakon ovog otkrića, u septembru 1928. godine, Fleming je uočio da je jedna od petrijevih šolja sa Staphylococcus aureusa kontaminirana plijesnima.
Bakterije su u zoni oko gljivica bile uništene. Smatrajući da je pronašao još jedan enzim, Fleming ponavlja istraživanje i na drugim bakterijama kao što su steptokok, stafilokok, bacili difterije i antraksa na kojima supstanca pokazuje zadovoljavajući efekat.
Penicilin je imao snažno mikrobno dejstvo ali Fleming nikada nije uspio da iz njega izdvoji aktivnu supstancu. Ipak, uspio je da ukaže na njegov klinički potencijal.
Dva naučnika sa Univerziteta u Oksfordu, Hovard Flori i Ernest Boris Čejn, nastavljajući Flemingov rad, uspjeli su 139. godine da izdvoje lijek u čistom obliku čak milion puta aktivniji od Flemingove sirove supstance. Lijek su potvrdili eksperimentalno 1940. godine, a već 1942. izvode potpuno uspješan test na čovjeku. Zatim je uslijedila masovna proizvodnja ovog lijeka prvo za vojne, a kasnije i za civilne potrebe.
Nobelovu nagradu za doprinos medicini podijelit će sva tri naučnika 1945. godine, ali zbog pitanja koje najviše zaslužan za penicilin njihovi međusobni odnosi nikada neće biti blagonakloni.
Na pragu stogodišnjice od otkrića ”čudesnog lijeka” čovječanstvo se suočava sa sve alarmantnijim problemom rezistencije mikroorganizama.
Lijek koji je spasio milione života proteklih decenija, veliki broj bolesti izliječio, a neke i iskorijenio, gubi na snazi zbog neadekvatne upotrebe.
